راهنمای انتخاب هد مناسب برای ترموکوپل و RTD در صنعت ایران

انرژیکس (EnergX) - در سیستم‌های ابزار دقیق، خصوصاً در سنجش دما، بخش مهمی از عملکرد صحیح یک سنسور به اجزای جانبی آن وابسته است. یکی از این اجزا، کلاهک یا کلگی (Head/Terminal Head) است که معمولاً در بالای سنسور دما (ترموکوپل یا RTD) نصب می‌شود. این قطعه در عین سادگی، نقش حیاتی در حفاظت، انتقال سیگنال و اتصال مطمئن الکتریکی ایفا می‌کند. در این مقاله، انواع هد سنسور دما را بررسی می‌کنیم و راهنمایی‌هایی برای انتخاب مناسب‌ترین گزینه با توجه به شرایط اقلیمی و صنعتی ایران ارائه خواهیم داد.

کلگی یا هد سنسور دما چیست؟

هد سنسور دما یک محفظه محافظتی است که ترمینال بلوک یا ترانسمیتر دما درون آن نصب می‌شود. این بخش به‌عنوان نقطه‌ی اتصال بین کابل فرآیند (Process Cable) و سیم‌های داخلی سنسور (Element Wires) عمل می‌کند. انتخاب هد مناسب می‌تواند عمر مفید سنسور را افزایش دهد، از نفوذ رطوبت جلوگیری کند و اتصال الکتریکی امن و پایدار فراهم کند.

انواع کلاهک یا هد سنسور دما

کلاهک‌های سنسور دما از نظر جنس بدنه، استاندارد ساخت، نوع درپوش، اندازه و سطح حفاظت محیطی (IP) به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند.

در ادامه پرکاربردترین مدل‌ها را معرفی می‌کنیم:

1. هد آلومینیومی (Aluminum Head)

• ویژگی‌ها: وزن کم، مقاومت مناسب در برابر خوردگی، قیمت اقتصادی
• کاربرد: در صنایع عمومی، تأسیسات، نیروگاه‌ها و کاربری‌های معمول در ایران
• نکته: در اقلیم‌های خشک و نیمه‌خشک ایران (مانند تهران، اصفهان، یزد)، هد آلومینیومی انتخاب مناسبی است.

2. هد استیل (Stainless Steel Head)

• ویژگی‌ها: مقاوم در برابر رطوبت، اسید، خوردگی و ضربه
• کاربرد: صنایع نفت، گاز، پتروشیمی، غذایی، دارویی و مناطق با رطوبت بالا
• نکته: در مناطق جنوبی ایران مانند بندرعباس، اهواز، بوشهر یا شمال کشور، هد استیل بهترین گزینه است.

3. هد پلاستیکی (Plastic/Polypropylene Head)

• ویژگی‌ها: سبک، غیرهادی، مقاوم در برابر خوردگی شیمیایی، قیمت مناسب
• کاربرد: صنایع غذایی، صنایع سبک، تابلوهای کنترلی
• محدودیت: در دماهای بالا یا محیط‌های انفجاری توصیه نمی‌شود.

4. هد ضد انفجار (Flameproof or Explosion-proof Head)

• ویژگی‌ها: مطابق با استانداردهای ATEX یا IECEx، مقاوم در برابر جرقه و شعله
• کاربرد: صنایع پتروشیمی، پالایشگاه‌ها، محیط‌های دارای گاز یا گرد و غبار قابل اشتعال
• نکته: در مناطق صنعتی ایران مانند عسلویه یا ماهشهر که احتمال انفجار وجود دارد، استفاده از این هد الزامی است.

5. هد سرامیکی (Ceramic Head)

• ویژگی‌ها: مقاوم در برابر حرارت بسیار بالا
• کاربرد: کوره‌ها، صنایع ذوب فلزات، ریخته‌گری
• محدودیت: شکنندگی بالا و حساسیت در برابر ضربه

تقسیم‌بندی بر اساس استاندارد ابعادی

هدها معمولاً بر اساس دو استاندارد بین‌المللی طبقه‌بندی می‌شوند:

• DIN Form B: رایج‌ترین استاندارد در صنعت ایران و اروپا
• NPT Threaded Head: بیشتر در بازار آمریکا و برخی تجهیزات وارداتی مشاهده می‌شود

نکات کلیدی در انتخاب هد سنسور دما

• شرایط محیطی نصب: رطوبت، گرد و غبار، دمای محیط و احتمال خوردگی
• نیاز به نصب ترانسمیتر درون هد: برخی هدها فضای کافی برای نصب ترانسمیتر دارند
• نوع رزوه و سایز ورودی کابل: سایز معمول PG13.5 یا M20 است
• درجه حفاظتی IP: پیشنهاد می‌شود حداقل IP65 باشد؛ برای فضاهای صنعتی مرطوب یا دارای شست‌وشوی شدید، IP67 یا IP68 توصیه می‌شود

جمع‌بندی

انتخاب درست کلگی یا هد سنسور دما تأثیر مستقیمی بر عملکرد و دوام سیستم سنجش دما دارد. با توجه به شرایط محیطی متنوع در ایران و صنایع مختلف، شناخت انواع هد و کاربرد هرکدام از آن‌ها به شما کمک می‌کند تا سیستم اندازه‌گیری دما را بهینه‌سازی کرده و از بروز خطاهای ناشی از نفوذ رطوبت، اتصال نامطمئن یا خرابی‌های زودهنگام جلوگیری کنید.

در صورتی که نیاز به مشاوره تخصصی برای انتخاب هد مناسب با توجه به صنعت یا منطقه جغرافیایی خود دارید، کارشناسان ما آماده ارائه راهنمایی هستند.

پرسش‌های پرتکرار

1. آیا می‌توان ترانسمیتر دما را در همه انواع هد نصب کرد؟

خیر، فقط هدهایی با فضای داخلی کافی (مانند DIN Form B) قابلیت نصب ترانسمیتر دارند.

2. هد آلومینیومی بهتر است یا استیل؟

برای مناطق صنعتی با رطوبت و خوردگی بالا، استیل پیشنهاد می‌شود. در کاربردهای عمومی، آلومینیوم کافی است.

3. آیا استفاده از هد ضد انفجار الزامی است؟

در محیط‌های مستعد انفجار، طبق الزامات ایمنی، استفاده از هد Flameproof الزامی است.