مقدمه

انرژیکس (EnergX) - موزه‌ها را می‌توان ماشین‌های زمان نامید؛ جایی که آثار هنری، نسخه‌های خطی و اشیای باستانی ما را به هزاران سال پیش می‌برند. اما نگهداری از این گنجینه‌های تاریخی، تنها به علاقه‌ی متصدیان موزه وابسته نیست؛ بلکه به فناوری‌هایی نیاز دارد که بتوانند شرایط دقیق محیطی، به‌ویژه دما و رطوبت نسبی، را به‌درستی پایش کنند.

نوسانات جزئی در این دو پارامتر ممکن است با چشم غیرمسلح دیده نشوند، اما برای اشیای حساس، بسیار حیاتی‌اند. رطوبت بیش‌ازحد باعث رشد کپک، رطوبت کم منجر به ترک‌خوردگی، و دمای بالا موجب تسریع تجزیه مواد آلی می‌شود. حتی تغییرات کوچک از بازه‌های بهینه می‌تواند به آسیب‌های جبران‌ناپذیری منتهی شود.

به همین دلیل است که بسیاری از موزه‌ها، آرشیوها و گالری‌ها در حال بهره‌گیری از سیستم‌های هوشمند پایش دما و رطوبت هستند؛ تجهیزاتی که در سکوت کامل، اما به‌طور مداوم و دقیق، مراقب شرایط اقلیمی اشیای باارزش‌اند.

بخوانید: تصویربرداری حرارتی: فناوری، کاربردها و انتخاب بهترین گزینه

پایش دما و رطوبت در موزه‌ها - تصویر از تستو

چالش: کنترل مداوم شرایط محیطی بدون آسیب به آثار

اشیای موزه‌ای، به‌ویژه اسناد تاریخی، نقاشی‌ها، پارچه‌ها یا آثار چوبی، نسبت به کوچک‌ترین نوسانات دما و رطوبت واکنش نشان می‌دهند. در صورت فقدان پایش دقیق، ممکن است آسیب‌هایی نظیر:

• تغییر رنگ
• تاب‌برداشتن
• پوسیدگی تدریجی
• یا رشد قارچ و کپک

رخ دهد؛ آسیب‌هایی که گاه برگشت‌ناپذیر هستند.

پایش دما و رطوبت در موزه‌ها - تصویر از تستو

از طرف دیگر، نصب تجهیزات سنجش نیز ساده نیست. ویترین‌های شیشه‌ای، کانال‌های تهویه، اتاق‌های بایگانی یا گالری‌های تاریخی اغلب امکان نصب مستقیم سنسورها را ندارند یا نیازمند تجهیزات خاصی برای حفاظت فیزیکی و زیبایی‌شناسی هستند.

از این رو، موزه‌ها به دنبال راهکارهایی هستند که:

• اندازه‌گیری دما و رطوبت را به‌صورت لحظه‌ای و مستمر انجام دهند
• داده‌ها را ذخیره‌سازی و تحلیل کنند
• از راه دور قابل نظارت باشند
• در مواقع بحرانی هشدار بدهند
• و در عین حال به زیرساخت‌های ساختمان آسیبی وارد نکنند

پایش دما و رطوبت در موزه‌ها - تصویر از onsetcomp.com

راه‌حل: استفاده از سیستم پایش یکپارچه و هوشمند

راهکارهای نوین نظارت محیطی در موزه‌ها، بر پایه تجهیزاتی طراحی می‌شوند که به‌صورت مستمر دمای محیط، رطوبت نسبی و در برخی موارد غلظت CO₂ را ثبت می‌کنند. این تجهیزات با طراحی صنعتی مقاوم، قابلیت نصب روی دیوار، سقف یا داخل کانال را دارند و در برابر گردوغبار یا رطوبت بالا مقاوم‌اند.

ویژگی‌های کلیدی این سامانه‌ها شامل موارد زیر است:

• اتصال شبکه‌ای ساده با کمترین سیم‌کشی
• انتقال داده‌ها به فضای ابری یا سیستم مدیریت ساختمان (BMS)
• قابلیت تعریف هشدار، نمایش داشبورد و تهیه گزارش
• دسترسی از راه دور از طریق وب یا اپلیکیشن
• آرشیو داده‌ها به‌منظور بررسی بلندمدت شرایط اقلیمی

با کمک این سیستم‌ها، موزه‌ها می‌توانند بر هر بخش از محیط خود – از گالری عمومی گرفته تا ویترین‌های حساس یا سردخانه‌های آرشیوی – به‌طور جداگانه نظارت کنند و شرایط را برای هر اثر تنظیم نمایند.

پایش دما و رطوبت در موزه‌ها- تصویر از تستو

مزایای کلیدی برای موزه‌ها و مراکز فرهنگی

پیشگیری به‌جای واکنش

اندازه‌گیری لحظه‌ای دما و رطوبت باعث می‌شود قبل از ایجاد خسارت، شرایط غیرعادی شناسایی و رفع شوند.

مستندسازی دقیق و حرفه‌ای

دسترسی به تاریخچه‌ی داده‌ها، تهیه گزارش‌های استاندارد برای بازرسی‌ها و ارائه اطلاعات دقیق در مواجهه با سؤالات پژوهشی یا قانونی را ساده می‌سازد.

کاهش هزینه‌های نگهداری

با کنترل دقیق اقلیم داخلی، خرابی آثار کمتر شده، نیاز به مرمت کاهش می‌یابد و در نتیجه هزینه‌های نگهداری کاهش پیدا می‌کند.

افزایش اعتبار فنی و فرهنگی

اجرای چنین سیستم‌هایی، تصویر موزه را به‌عنوان یک مرکز علمی و به‌روز تقویت می‌کند؛ جایی که ترکیب «فناوری» و «فرهنگ» به‌درستی مدیریت می‌شود.

موزه هوایی نیوزیلند - تصویر از تستو

پرسش‌های متداول

چرا پایش دما و رطوبت در موزه‌ها حیاتی است؟

زیرا بسیاری از آثار موزه‌ای از مواد حساس تشکیل شده‌اند که نسبت به شرایط اقلیمی بسیار آسیب‌پذیرند.

آیا امکان پایش بی‌سیم وجود دارد؟

بله، سیستم‌های جدید قابلیت انتقال داده از طریق شبکه بی‌سیم را دارند و نیازی به سیم‌کشی گسترده ندارند.

این تجهیزات در کجاها قابل استفاده‌اند؟

در ویترین‌ها، گالری‌ها، انبارهای آرشیو، کانال‌های تهویه و حتی یخچال‌های مخصوص نگهداری اسناد یا آثار پارچه‌ای.

آیا این سیستم‌ها قابل گسترش‌اند؟

بله، با افزودن سنسورهای جدید یا اتصال به نرم‌افزارهای مدیریت ساختمان، می‌توان سیستم را گسترش داد.

جمع‌بندی

نگهداری از آثار تاریخی، دیگر صرفاً وابسته به دقت انسانی یا تجربه مرمت‌گران نیست. با استفاده از فناوری‌های دقیق برای پایش شرایط محیطی، موزه‌ها می‌توانند از گنجینه‌های ارزشمند خود بهتر محافظت کنند، هزینه‌های نگهداری را کاهش دهند و با خیال آسوده‌تر، وظیفه حفظ میراث فرهنگی را ادامه دهند.

در ادامه بخوانید: نکات خرید سنسور RTD Pt100